De Romeinen stellen hoge normen in termen van vrouwelijke schoonheid: een vlekkeloze huid, een bleke teint met slechts een vleugje roze, gestileerd haar in een verleidelijke kleur en grote heldere ogen. In het nastreven van dit ideaal, hadden vrouwen een beroep op cosmetica, het toepassen van een breed scala aan producten, waaronder witte lood als stichting, amandelolie als gezichtscrème, roet als oogmake-up, haarverf gemaakt van het sap van vlierbessen, arseen om ongewenst haar en het droesem van wijn als rouge te verwijderen. in de hedendaagse literatuur, die bijna uitsluitend door mannen werd geschreven, werd make-up een middel om ideeën over rijkdom, gezondheid, status en geslacht, evenals schoonheid uit te drukken. Cosmetica kreeg vaak een negatieve pers; het gebruik ervan werd verzadigd en gepresenteerd als een inferieur folie aan natuurlijke schoonheid in veel van de overlevende elegische poëzie. In tegenstelling, echter, Plinius de oudere ‘ s natuurlijke geschiedenis biedt meer feitelijke informatie, terwijl in de gedichten van Ovidius cosmetica positief worden gepresenteerd, als een kenmerk van verfijnd stedelijk leven.
de vereiste elementen van vrouwelijke Romeinse schoonheid, zoals een bleke teint en grote donkere ogen, worden niet alleen beschreven in literaire teksten, maar zijn ook te vinden in schilderijen, grafreliëfs en mozaïeken. Idealisme is de retoriek van het visuele beeld en, net zoals foto ’s van vrouwen in de modepagina’ s van de hedendaagse tijdschriften worden geairbrushed en gefotoshopt, en ons vrouwen voorstellen die weinig gelijkenis vertonen met gewone mensen, bestond er een soortgelijk contrast tussen de vertegenwoordiging van vrouwen in de Romeinse kunst en hun tegenhangers in het echte leven.
Er is in feite weinig bewijs dat Romeinse vrouwen die make-up dragen duidelijk laat zien, maar er zijn een aantal voorbeelden van vrouwen die schoonheidsproducten aanbrengen. In de kunst verschijnen vaak toilettaferelen, die opnieuw verwijzen naar ideeën over rijkdom, status en geslacht. Naast het toilet zijn in deze kunstwerken ook spiegels, lepels en paletten voor de bereiding en flessen en dozen voor opslag te zien, die in aanzienlijke hoeveelheden tussen de kleine vondsten in de archeologische opgravingen overleven. Ze zijn het afval van het dagelijks leven. het bekijken van alle gegevens met betrekking tot cosmetica, of het nu geschreven, visueel of materieel is, is een essentieel uitgangspunt van het onderzoek; elk medium heeft iets om bij te dragen aan het totaalbeeld. Bovendien toont een zorgvuldige vergelijking van deze verschillende soorten materiaal niet alleen het belang van make-up als zodanig in de oude wereld aan, maar ook het vooruitzicht van een duidelijkere interpretatie van de retoriek die het onderwerp omringt, door als tegenwicht te fungeren voor de problemen van specifieke soorten bewijsmateriaal: bijvoorbeeld de exclusiviteit van de mannelijke tekst, de kans op overleven van artefacten en het gebrek aan verf op sculptuur. Als we naar dit totaalbeeld kijken, krijgen we ook de mogelijkheid om de realiteit van het hedendaagse dagelijks leven beter te begrijpen.
drie voorbeelden laten zien hoe deze aanpak kan werken. Ten eerste, overweeg de afwezigheid van de make-up gezicht in de Romeinse kunst. Verre van vreemd, deze omissie past goed bij het bewijs gevonden in de geschreven bronnen. Ovidius merkt op: ‘waarom zou ik zien wat je huid zo wit maakt? Hou je deur dicht en laat me het werk niet zien totdat het klaar is.”Het eindproduct, dat wil zeggen het gezicht van de vrouw, mag niet de mechanica vertonen waarmee een dergelijke verschijning was bereikt.
ten tweede kan het vergelijken van een in de kunst afgebeelde toiletscène, in dit geval het Neumagen-reliëf, met een object zoals de spiegel van Wroxeter, interessante vragen oproepen. Hoe helder was de reflectie in een spiegel van gepolijst metaal? Als duidelijkheid in twijfel was wat betekende dit voor de relatie van de matrona en haar bedienden? Vertrouwde de minnares bijvoorbeeld op haar slaven voor een accurate of hopelijk eerlijke mening over haar uiterlijk?
ten derde, kunnen we de cosmetische containers gevonden tussen de archeologische bewijzen vullen met de inhoud beschreven in geschreven teksten. De vrouwenkleedtafel, waarop volgens Ovidius ‘je vindt dozen en duizend kleuren’, komt tot leven wanneer het gepaard gaat met een kleine vondst, misschien een pot of fles, vooral wanneer er restanten overblijven. De zogenaamde londiniumcrème, die bestaat uit een mengsel van dierlijk vet, zetmeel en tin, is een opmerkelijk voorbeeld van een dergelijke vondst. Moderne niet-invasieve technieken, zoals synchrotronstraling en massaspectrometrie, kunnen worden gebruikt waar de container kwetsbaar is, of residu moeilijk te extraheren. Make-up was belangrijk in de oude wereld en het verdient serieuze overweging vandaag.Susan Stewart is de auteur van Cosmetics and Perfumes in the Roman World (Tempus, 2007).